‘STI’ arɛ̈ɛ̈l keye Tuɛ̈ny ye kɔ̈c yiök tɔ̈ɔ̈c.

STIs ɣa tuɛ̈nytuɛ̈ny leu ku ba keek yiök tɔ̈ɔ̈c (guëcguëc) yic.

STI ɣa kääm rëël dɛ̈ɛ̈l kɔu, riɛ̈m yic aye tuut guëcguëc ciët lɔ nuetnuet, tuët wääth thök

Yïn aleu ba STI yiök tɔ̈ɔ̈c yic (muur, amok aye ruënyruëny /ciemthook) aye gɔ̈ɔ̈t kääk muɔ̈c/diɔ̈ɔ̈r

Tɛ̈ne diäär  STIs aleu bi käk bɛ̈ɛ̈i:

• Arëm rɛɛc yääc
• Käk bɛ̈n bei wäth thook
• Mɛ̈ɛ̈r ye looi wäth thook
• Be meth cɔl acil adhiet kɔ̈u
• Bi  tik cɔl abïï meth bëi ke ŋuɔ̈t koor (thɛ̈ɛ̈rbeei)
• Bi meth tuäny apɛ̈idittet

Tɛ̈n rööl  STIs  alëu:

• Mony cɔl akääc bi ciën mïïth
• Bi looi ba ayuuk thook ya waat
• Bi kït cɔl atɔu ayuuk kɔu
• Ba rɛ̈ɛ̈m tuuc ya looi tɛ lɛ̈ɛ̈c yïn (leer yïn rööl)

Kɔc juëc acïk ŋic lɔn këëk alëëŋ STIs erin ŋo ɣa röt tïŋ ku yiök kë röt ke puöl ku acïn kën yen nyuɔ̈th aye käk yeen nyuɔ̈th. Dhël tööŋ leu bi yïn ye ŋic ee ku bi yïïn them. Alëŋ athëëm juëc tɔu kua tɛ̈ɛ̈k thook STIs. Athëm akïïk:

• Lääcku aye them
• Riɛ̈mdu aye them
• Käkkun muɔ̈c wala käkkun diɔ̈ɔ̈r  ɣuny bi keek tïŋ liäp

Yïn aleu ba wïc ku ba näŋ athëm tök aye keek eben kadiäk. Akiëmdu abi lɛ̈ɛ̈k yïn ya them nɛ̈n leu ku ba looi.

Kɔ̈k STIs ku aleu bï laac ŋuɛ̈n kua puɔ̈l yïc kek wɛ̈ɛ̈l. kɔ̈k aleu bï yiëk dööc ku acïe ŋuɛ̈n.

Yïn aleu ba STIs  yiök dɛt na cɔk ɣa ciën tɛ cï wɛ̈ɛ̈l thöök ku STIs aci ŋuɛ̈n.

Yïn aleu ba näŋ athëm STIs na:

• tɛ tɔ̈ɔ̈c kek/tïk(mɛ̈t thin muur, ciëm thook/ ruënyruëny aye amok yen loom) ke cïn condom
• yïn lëŋ käk yeen nyuɔ̈th
• yïn adiɛ̈l wɛ̈t piäl tääcdu yic
• yïn ye tak lɔ̈n leu yïn ba näŋ  STI
• cï condomdu riäk aye cï loony wëi kam tɔ̈ɔ̈c  yic
• yïn aye tiɛ̈ŋdu/muɔ̈nydu tɔ̈ɔ̈c keek raandɛt
• yïn aye tiɛ̈ŋdu/muɔ̈nydu tɔ̈ɔ̈c keek kɔ̈c kɔ̈k kaam ci jäl
• ca rɔm wiɛ̈th, syringes, thiɛ̈ɛ̈t  bï wɛ̈ɛ̈l rɛɛc tuɔ̈m
• ca jɔ̈k ciɛ̈ŋ yam këk raan ye wek tɔ̈ɔ̈c

Keek aye laac looi, acïn arɛɛm ku aye looi kecïn aröp. Athëëm atɛ̈k thook tɛ̈ne rool ku diäär. Akïm aye raan nyin tïït abi tɛ thiin kor piu guöpic cimëne laac(lääc)luɛ̈th(ŋot) piu wät, aye riɛm. athëm kɔ̈k  yïn aleu ku ba käkku  rot.

Yën ee tok aye wiik karou ku ba kë yiök äthëm

“näŋic”ci yiök thëmthëm yic aye nyuɔ̈th yïn näŋ STI. Akïm abi yïïn yiëk wäl wën yen puɔ̈l ku apuɔlku bi luöi.

Yïn alëu ku ba lɛ̈k raan wek tɔ̈ɔ̈c, ku raandun ye wek tɔ̈ɔ̈c aleu ku ba näŋ athem aya. Na  këëc raandun ye wek tɔ̈ɔ̈c këc them ku acië loom wɛl, wek abi alɔ ke yiëk STI rot kamkun.

Na cïi lëk raandun ye wek tɔ̈ɔ̈c, thiëc akiëmdu aye raan nyin tïït ku bi lɛ̈k keek.  Keek acïk bi lɛ̈k raandun ye wek tɔ̈ɔ̈c wɛtdu. Këne aye cɔ̈l  ‘jääm ye buɔ̈th cök’.

Yïn acïï wïc ku ba lɛ̈k kɔ̈ckun

• bäänydu
• kɔckun lui week
• mɛ̈ɛ̈thku
• kääcku

• duk guëc agut tɛ̈ yïn aye raandun ye week tɔ̈ɔ̈c aci wɛ̈ɛ̈l thool
• luöi condom

Dhel pɛ̈th wën bï yen gëël bi STI cïï yiök eek u bi condom ya luöl ebën tɔ̈ɔ̈c yic.